Blog

Polineuropatia po chemioterapii, co to jest?

Polineuropatia jest jednym z istotnych powikłań po chemioterapii. Pojawienie się poważnych objawów neuropatii decyduje o zmniejszeniu dawek chemioterapii lub zmianie leków onkologicznych na mniej toksyczne dla nerwów.  Polineuropatia po chemioterapii wystąpi u około 40 procent chorych onkologicznie. Polineuropatia może pojawić się w trakcie leczenia ciplatyną, winkrystyną, winorelbiną, oxaliplatyna, paklitakselem, docetakselem, bortezomibem i lenaloidem.  Stąd najczęściej polineuropatia będzie występować w przebiegu leczenia raka drobnokomórkowego płuca, raka piersi, raka jajników, chłoniaka, szpiczaka, ale tak na prawdę może wystąpić w przebiegu każdego innego nowotworu.  Bardzo rzadko polineuropatia bedzie miała podłoże autoimmunologiczne o czym należy pamiętać przy nietypowym przebiegu z zaostrzeniem i remisją. 

Kto jest predysponowany do wystąpienia polineuropatii? 

Ryzyko wystąpienia neuropatii będzie zależało od dawki leku, czasu trwania leczenia czy też stosowania kombinacji leków. Ryzyko neuropatii również wzrasta u osób starszych, z cukrzycą, nadużywających alkohol, z chorobami metabolicznymi i z niedoborem witamin (m.in. B1, B6, B12). Trudno jest przewidzieć który pacjent rozwinie polineuropatie przed leczeniem onkologicznym. Z pewnością większe szanse będą miały osoby właśnie z tymi obciążeniami. Nawet jak do tej pory nie miałeś takich problemów, to sama choroba nowotworowa może powodować zaburzenia metaboliczne i niedobory pokarmowe. Dlatego ważne jest, aby osobę z chorobą onkologiczną leczyć w sposób holistyczny. To oznacza, że powinniśmy spoglądać a każdy aspekt jego zdrowia.  

Choroba nowotworowa sama w sobie niekorzystnie wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. Dlatego poza leczeniem nowotworu powinno się analizować każdą skarge chorego. Poprawi to skuteczność leczenia, zmniejszy ryzyko działań niepożadanych. Co jeszcze ważniejsze poprawi jakość życia osoby chorej.

Objawy neuropatii po chemioterapii 

Objawy neuropatii wynikają z rodzaju uszkodzenia nerwów.  Mogą być uszkodzone nerwy przewodzące ból, czucie lub nerwy regulujące funkcje narządów wewnętrznych lub nerwy przekazujące impulsy do mięśni i nimi poruszające.  

Najczęściej będą uszkodzone czuciowe włókna nerwowe co spowoduje objawy w postaci zaburzeń czucia w obrębie stóp i rąk. Na początku najczęściej pojawia się objawy podrażnienie nerwów w postaci mrowienie i drętwienia skóry. Jeżeli nie zareaguje się w porę to pojawi się ból neuropatyczny (najczęściej w przebiegu uszkodzenia małych włókien nerwowych). Ból neuropatyczny jest inny niż dotychczas odczuwałeś; jest nieprzyjemny, ostry, piekący, parzący lub palący. Czasem jest to uczucie jakby ktoś polewał Ci stopy gorącą wodą lub raził Cię prądem. 

Ból neuropatyczny jest bardzo przykrą dolegliwością.

Pacjenci określają go jako uczucie palenia skóry.

Ból neuropatyczny może trwać cały czas lub pojawiać się nagłe po podrażnieniu uszkodzonych nerwów, na danym obszarze skóry. Nawet lekki dotyk wywołuje ból. Bólem staje się więc powiew wiatru na dłoniach, dotknięcie materiału, ziębnięcie stóp czy ogrzanie rąk. Bóle neuropatyczne zaburzają sen, ponieważ często nasilają się w nocy. Na końcu pojawi się utrata czucia. Nie będziemy czuć dotyku, utracimy czucie temperatury lub utracimy czucie położenia ciała (pojawią się trudności z chodzeniem i koordynacją w wyniku zaburzenia czucia położenia ciała).   

Rzadziej uszkodzeniu ulegną nerwy układu autonomicznego (neuropatia małych włókien), czyli tej części układu nerwowego która reguluje funkcjonowanie narządów wewnętrznych.  Mogą mieć one postać zaparć lub biegunek, uczucie pełności w żołądku, suchości skóry lub nadmiernej potliwości, zaburzeń erekcji, zaburzeń funkcji pęcherza moczowego, zawrotów głowy czy kołatania serca.  

Najrzadziej dojdzie do osłabienia siły mięśniowej i zaników mięśniowych na skutek uszkodzenia nerwów.  

Polineuropatia po chemioterapii – diagnostyka

Onkolodzy najczęściej używają jedynie ankiet lub kwestionariuszy do oceny stopnia uszkodzenie nerwów. Ja jednak uważam, że onkolog i pacjent powinien ściślej współpracować z neurologiem w tym temacie.  Dokładny wgląd w stopień zaawansowania neuropatii, zajęte włókna nerwowe i rokowanie daje tylko pogłębiona ocena neurologiczna. Ocena polineuropatii powinna obejmować badanie neurologiczne i badanie przewodnictwa nerwowego (potocznie badanie EMG). Tylko po takiej diagnostyce możemy podjąć świadome decyzję terapeutyczne. Jest to niezwykle ważne ze względu na optymalizacje leczenia onkologicznego i jakość życia chorego w trakcie terapii. Jest to jeszcze ważniejsze, aby sprawdzić czy nie mamy do czynienia z innymi przyczynami polineuropatii poza toksycznym uszkodzeniem nerwów na skutek chemioterapii.  

Pamiętaj twoje objawy neuropatii nie zawsze muszą wynikać z chemioterapii.  

Leczenie neuropatii po i w trakcie chemioterapii 

Najważniejsze dla Ciebie jest leczenie nowotworu. Oczywiście nie zapominamy o powikłaniach takiego leczenia, często bardzo zatruwających życie. Dlatego nie ignoruj pierwszych oznak uszkodzenia nerwów takich jak mrowienie lub drętwienie stóp czy dłoni. Już na tym etapie powinno się włączyć suplementy które potrzebuje nerw do regeneracji. Prawdopodobnie pozwoli to na przedłużenie leczenia onkologicznego i uniknięcie rozwinięcia się dalszych powikłań neuropatycznych. W początkowym etapie zalecałbym stosowanie suplementacji z witamin grupy B (najlepiej w dużych dawkach), witaminy D, E i kwas alfa liponowy. Niestety pokutuje mit, że tych suplementów nie można stosować, ponieważ wtedy korzystają z nich komórki nowotworowe. Generalnie można stwierdzić że korzyć z takiego leczenia znacznie przewyższają ryzyko. Istnieją na przykład doniesienia że wieloletnie stosowanie witaminy E może prowadzić do wystąpienia raka prostaty. Natomiast jeżeli nie zastosujemy tych suplementów to z powodu polineuropati bedziemy musieli zmniejszyć lub odstawić chemioterapie. Także ważąc tu i teraz co jest najlepszym rozwiązaniem to odpowiedź nasuwa się sama. 

We współpracy z lekarzami onkologami przeprowadziliśmy przegląd literatury w poszukiwaniu innych substancji mogących pomagać w zatrzymywaniu postępowi polineuropatii.  W literaturze medycznej pojawiają się pojedyncze doniesienia o skuteczności rumianku, cynamonu, kwaśnych jabłek, szałwi, tataraku, l-karnityny i kilku ziół chińskich (Goshajinkigan) czy medycznej marihuany. Oczywiście są to substancje które jeszcze muszą potwierdzić swoją skuteczność na większje grupie pacjentów.  

Natomiast jeżeli już objawy neuropatii będą na tyle dokuczliwe, że onkolog bezie musiał zmniejszyć dawki chemioterapii lub zmienić leczenie to też można coś z tym zrobić. Oczywiście leczenie będzie zindywidualizowane.  

Na przykład, jeżeli wystąpi silny ból neuropatyczny budzący w nocy to możemy włączyć na to skuteczne leczenie. Do dyspozycji mamy sterydy, plastry przeciwbólowe naklejane w miejsce bólu, leki przeciwpadaczkowe i przeciwdepresyjne (są to skuteczne leki na ból) i leki opioidowe. Zalecam stosowanie kombinacji tych leków w mniejszych dawkach.  

Kolejnym przykładem mogą być zaburzenia równowagi i trudności z chodzeniem. Objawy te mogą wynikać zarówno z uszkodzenia czucia głębokiego jak i zaburzeń autonomicznych.  W takich przypadkach pomocne mogą być leki rozszerzające naczynia mózgowe (np. Nilogin) i zastrzyki z leków poprawiających przewodnictwo w nerwach (np. Nivalin). 

Na koniec chciałbym zaznaczyć że mrowienie, drętwienie czy pieczenie skóry nie zawsze jest przyczyną polineuropatii i może mieć inne oblicze. Dlatego zachęcam do wizyty u neurologa w przypadku wystąpienia takich objawów.